Şiir, Edebiyat, Kültür, Sanat

2 Nisan 2014 Çarşamba

Beş Soru, Beş Cevapla Gazap Üzümleri


Soru 1: Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna romanı bu ismi Andrea Del Sarto’nun aynı adlı tablosundan almıştır. Yine Thomas Harris sinemaya da uyarlanan ünlü romanı Kızıl Ejder’in adını William Blake’in 1805-1810 yılların arasında yaptığı ejderha temalı dört resminden biri olan   “ the great red dragon and the woman clothed in sun” tablosundan almış ve romanında bu tabloyu da kullanmış ve anlatmıştır.

Bir tablodan etkilenme durumu John Steinbeck’in Gazap Üzümleri romanında da görülmekte midir?

-Avrupalı ressamların pek çoğu “Carita Romana” mitini anlatan tablolar yapmışlardır. Carita Romana miti yaşlı Plinius ve Valerius Maximus’un kadim hikâyesini anlatır. Hapishanede açlıktan ölüme terk edilmiş yaşlı Cimon’u kızı Pero emzirerek hayatta kalmasını sağlar. John  Steinbeck de işte bu mitten ve bu mitin anlatıldığı tablolardan esinlenerek ve onlara gönderme yaparak sarsıcı bir final yaratmıştır. Romanda, Rosa of Shaton bir vagonda çocuğunu doğurur. Fakat çocuk ölü doğmuştur. Bu sırada dışarıda sel vardır ve vagona sular dolmaktadır. Yanındakiler Rose’u bir samanlığa götürürler. Burada yaşlı bir çiftçi açlıktan ölmek üzeredir. Rose süt dolu göğüslerini hastaya uzatarak ona süt vermeye çalışır. Ve onun hayatta kalmasını sağlar.

Soru 2: Romanın adı nereden gelmektedir?

-Romanın adı Julia Ward Howe’unthe battle hymn of the republic” adlı kitabından gelmektedir. Cumhuriyetin savaş ilahisi anlamına gelen roman adı aynı zamanda Amerika’nın milli marşından sonra en çok bilinen marşının adıdır. Steinbeck, bu romanda geçen “gazap üzümleri” ifadesini romanı için isim olarak seçmiştir. Howe gazap üzümleri ifadesini Amerikan İç Savaşından bahsederken, kölelik yanlıları ve karşıtları arasındaki öfkeyi tanımlamak için kullanmıştır. Steinbeck de aynı paralelde devletin ve üreticilerin tarım işçilerine karşı izledikleri politika sonucu oluşan öfkeyi sembolize etmek için gazap üzümleri ifadesini kullanmıştır. Hatta yazar Howe’un romanın adı olan marşın sözlerini kitabının ilk sayfasına koymak istemiş, bu konuda yayınevine ısrar etmiştir.

Soru 3: John Steinbeck’in Gazap Üzümleri romanında, Cumhuriyetin Savaş İlahisi kitabıyla birlikte etkilerini yoğun olarak gördüğümüz diğer kitap hangisidir?

-Romanda yoğun biçimde etkilerini ördüğümüz diğer kitap İncil’dir.
Romandaki bu etkiyi örneklendirecek olursak; Steinbeck romanında fon olarak Yahudilerin Exodus’unu yani toptan göçlerini kullanmıştır. Ülke adeta “vaat edilmiş toprak” Kaliforniya’ya kaçmaktadır. Ailenin ismi Joad, incilde adı geçen ve yaşadığı olaylarla test edilen ancak sadakatinden hiçbir şey kaybetmeyen job karakterinin isminden esinlendiğini göstermektedir. Joadların iki çocuğunun ismide İncil’e özgü isimlerdir. Yani Rose of Sharon ve Noah.

Rose of Sharon’un İncil’deki karşılığı Song of Solomon’dur. Song of Solomon tropik meyvelerin bulunduğu bir taşranın tasviridir. Sharon olarak adlandırılan yer ise Carmel’in güneyindeki kutsal topraklardır. Joadların meyve toplayıcılığı yaptığı yerde yine Carmel’in güneyi Kaliforniya’dır. Romanın sonunda Rose of Sharon önemli bir karaktere dönüşür. Song of Salomon’da bahsedildiği gibi yağmur azalmaya başladığında Rose’un umutları yeniden yeşerir. Bebeğini kurtaramasa da bir başka insanın yaşamasını sağlamıştır.

Noah’ın da İncil’deki karşılığı şöyledir; Tanrı, insanoğlunu yaptıkları kötülüklerden dolayı sel felaketi ile cezalandırır. Noah’ı ise bu felaketten kurtulması için bir gemi yapmakla görevlendirir. Noah gemiyi yapar ve ailesini kurtarır. Romanda ise Noah kendi başına selden kaçar. Oysa asıl olan şey insanın kendini kurtarması değil tüm insanlık için İncildeki gibi davranabilmesidir.

Yine Casy karakteri de dini bir semboldür. Casy’de İncil’deki gibi İsa’nın diğer insanlar için kendini feda etmesi gibi iki defa kendini feda eder. Kendini ikinci defa feda ettiğinde bu fedakârlık ölümü ile sonuçlanacaktır. Polisler tarafından coplanmadan önce İsa’nın çarmıha gerildiğinde “Baba onları affet, ne yaptıklarını bilmiyorlar” demesi gibi Casy’de polislere “Ne yaptığınızı biliyor musunuz? Çocukların aç kalmasına yardımcı oluyorsunuz” der. Yani yazar burada çocukların ölümüne sebep olmak İsa’yı öldürmek gibidir mesajı verir.

Yazar romanın son sayfalarında İncil’e doğrudan göndermeler yapar. John amcanın ölü bebeği bir elma sandığını içinde sele bırakması, Musa’nın Nil nehrine gönderilmesini çağrıştırır. Bebek Musa’yı annesi sandık içinde, Firavun’dan korumak için Tanrı’ın ilhamı ile Nil nehrine bırakmıştır.

Soru 4: Romanın ilk sayfalarında karşımıza çıkan ve Okies’in ruhsal durumunun ve davranışlarının metaforik habercisi olan kaplumbağa bir motif mi yoksa bir sembol müdür?

-Motif bir edebi metinde devamlı tekrarlanan fikir ya da tema, sembolse bir simge yada  bir kavramın  uzlaşımsal betimlemedir.

Romandaki kaplumbağa bir motif değil bir semboldür. Romanın devamında insanların yaşadıklarında romanın başındaki kaplumbağayı hatırlarız. Bu sinemografik incelik yazarın tekniğinin ve  ustalığının da bir göstergesi. Açlığa en çok dayanabilen hayvan olan kaplumbağa ve onun yaşam güçlükleri ile Okies’in yaşadıkları sembolik olarak örtüşmektedir. Ama eğer yazar Tom Joad’ın roman boyunca giydiği ve bizde balıkçı yaka olarak biline  ama İngilizce de yani orijinalinde kaplumbağa yaka olan kazağına göndermeler yapsaydı yada diğer karakterlerin bir kaplumbağaya benzetilebilecek yavaş ama inatçı yönlerine vurgu yapan ifadeler görseydik bu kümülatif bağlantılar oluşturur ve romanın başlangıcındaki kaplumbağa bir motif olurdu. Oysa yazar onu sadece bir sembol olarak tasarlamış ve romanda bir sembol olarak kalmasını sağlamıştır. 

Soru 5: Romanda alegori kullanılarak yapılan bir anlatı var mıdır?

-Yazar Amerika’daki kapitalist sistemi çürümekte olan bir meyveye benzeterek toplumsal çürüme kavramını alegori yaparak betimlemiştir.

Esat Selışık

1 yorum:

N.Narda dedi ki...


Güzel bir inceleme.