Soru
1: Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna romanı
bu ismi Andrea Del Sarto’nun
aynı adlı tablosundan almıştır. Yine Thomas Harris
sinemaya da uyarlanan ünlü romanı Kızıl Ejder’in adını William Blake’in 1805-1810 yılların arasında yaptığı ejderha
temalı dört resminden biri olan “ the great red dragon and the woman clothed in sun” tablosundan almış ve romanında bu
tabloyu da kullanmış ve anlatmıştır.
Bir
tablodan etkilenme durumu John Steinbeck’in Gazap
Üzümleri romanında da görülmekte midir?
-Avrupalı ressamların pek çoğu “Carita Romana” mitini anlatan tablolar yapmışlardır. Carita Romana miti yaşlı Plinius
ve Valerius Maximus’un
kadim hikâyesini anlatır. Hapishanede açlıktan ölüme terk edilmiş yaşlı Cimon’u kızı Pero emzirerek
hayatta kalmasını sağlar. John Steinbeck de
işte bu mitten ve bu mitin anlatıldığı tablolardan esinlenerek ve onlara
gönderme yaparak sarsıcı bir final yaratmıştır. Romanda, Rosa
of Shaton bir vagonda çocuğunu doğurur. Fakat
çocuk ölü doğmuştur. Bu sırada dışarıda sel vardır ve vagona sular dolmaktadır.
Yanındakiler Rose’u bir samanlığa götürürler.
Burada yaşlı bir çiftçi açlıktan ölmek üzeredir. Rose
süt dolu göğüslerini hastaya uzatarak ona süt vermeye çalışır. Ve onun hayatta
kalmasını sağlar.
Soru
2: Romanın adı nereden gelmektedir?
-Romanın adı Julia
Ward Howe’un “the battle hymn of the republic” adlı kitabından gelmektedir. Cumhuriyetin
savaş ilahisi anlamına gelen roman adı aynı zamanda Amerika’nın milli marşından
sonra en çok bilinen marşının adıdır. Steinbeck,
bu romanda geçen “gazap üzümleri” ifadesini romanı için isim olarak seçmiştir. Howe gazap üzümleri ifadesini Amerikan İç Savaşından
bahsederken, kölelik yanlıları ve karşıtları arasındaki öfkeyi tanımlamak için
kullanmıştır. Steinbeck de aynı paralelde devletin
ve üreticilerin tarım işçilerine karşı izledikleri politika sonucu oluşan
öfkeyi sembolize etmek için gazap üzümleri ifadesini kullanmıştır. Hatta yazar Howe’un romanın adı olan marşın sözlerini kitabının ilk
sayfasına koymak istemiş, bu konuda yayınevine ısrar etmiştir.
Soru
3: John Steinbeck’in Gazap Üzümleri romanında,
Cumhuriyetin Savaş İlahisi kitabıyla birlikte etkilerini yoğun olarak
gördüğümüz diğer kitap hangisidir?
-Romanda yoğun biçimde etkilerini
ördüğümüz diğer kitap İncil’dir.
Romandaki bu etkiyi örneklendirecek
olursak; Steinbeck romanında fon olarak
Yahudilerin Exodus’unu yani toptan göçlerini
kullanmıştır. Ülke adeta “vaat edilmiş toprak” Kaliforniya’ya kaçmaktadır.
Ailenin ismi Joad, incilde
adı geçen ve yaşadığı olaylarla test edilen ancak sadakatinden hiçbir şey
kaybetmeyen job karakterinin isminden
esinlendiğini göstermektedir. Joadların iki
çocuğunun ismide İncil’e özgü isimlerdir. Yani Rose of Sharon ve Noah.
Rose of Sharon’un İncil’deki karşılığı Song
of Solomon’dur. Song
of Solomon tropik meyvelerin bulunduğu bir
taşranın tasviridir. Sharon olarak adlandırılan
yer ise Carmel’in güneyindeki kutsal topraklardır.
Joadların meyve toplayıcılığı yaptığı yerde yine Carmel’in güneyi Kaliforniya’dır. Romanın sonunda Rose of Sharon önemli bir
karaktere dönüşür. Song of Salomon’da
bahsedildiği gibi yağmur azalmaya başladığında Rose’un
umutları yeniden yeşerir. Bebeğini kurtaramasa da bir başka insanın yaşamasını
sağlamıştır.
Noah’ın da İncil’deki
karşılığı şöyledir; Tanrı, insanoğlunu yaptıkları kötülüklerden dolayı sel
felaketi ile cezalandırır. Noah’ı ise bu
felaketten kurtulması için bir gemi yapmakla görevlendirir. Noah gemiyi yapar ve ailesini kurtarır. Romanda ise Noah kendi başına selden kaçar. Oysa asıl olan şey
insanın kendini kurtarması değil tüm insanlık için İncildeki
gibi davranabilmesidir.
Yine Casy karakteri de dini bir semboldür. Casy’de
İncil’deki gibi İsa’nın diğer insanlar için kendini feda etmesi gibi iki defa
kendini feda eder. Kendini ikinci defa feda ettiğinde bu fedakârlık ölümü ile
sonuçlanacaktır. Polisler tarafından coplanmadan önce İsa’nın çarmıha
gerildiğinde “Baba onları affet, ne yaptıklarını bilmiyorlar” demesi gibi Casy’de polislere “Ne yaptığınızı biliyor musunuz?
Çocukların aç kalmasına yardımcı oluyorsunuz” der. Yani yazar burada çocukların
ölümüne sebep olmak İsa’yı öldürmek gibidir mesajı verir.
Yazar romanın son sayfalarında İncil’e
doğrudan göndermeler yapar. John amcanın ölü bebeği bir elma sandığını içinde
sele bırakması, Musa’nın Nil nehrine gönderilmesini
çağrıştırır. Bebek Musa’yı annesi sandık içinde, Firavun’dan korumak için Tanrı’ın ilhamı ile Nil
nehrine bırakmıştır.
Soru
4: Romanın ilk sayfalarında karşımıza çıkan ve Okies’in
ruhsal durumunun ve davranışlarının metaforik
habercisi olan kaplumbağa bir motif mi yoksa bir sembol müdür?
-Motif bir edebi metinde devamlı
tekrarlanan fikir ya da tema, sembolse bir simge yada bir kavramın uzlaşımsal betimlemedir.
Romandaki kaplumbağa bir motif değil bir
semboldür. Romanın devamında insanların yaşadıklarında romanın başındaki
kaplumbağayı hatırlarız. Bu sinemografik incelik
yazarın tekniğinin ve ustalığının da bir göstergesi. Açlığa en çok
dayanabilen hayvan olan kaplumbağa ve onun yaşam güçlükleri ile Okies’in yaşadıkları sembolik olarak örtüşmektedir. Ama
eğer yazar Tom Joad’ın
roman boyunca giydiği ve bizde balıkçı yaka olarak biline ama İngilizce
de yani orijinalinde kaplumbağa yaka olan kazağına
göndermeler yapsaydı yada diğer karakterlerin bir kaplumbağaya benzetilebilecek
yavaş ama inatçı yönlerine vurgu yapan ifadeler görseydik bu kümülatif bağlantılar oluşturur ve romanın
başlangıcındaki kaplumbağa bir motif olurdu. Oysa yazar onu sadece bir sembol
olarak tasarlamış ve romanda bir sembol olarak kalmasını sağlamıştır.
Soru 5: Romanda
alegori kullanılarak yapılan bir anlatı var mıdır?
-Yazar Amerika’daki kapitalist sistemi
çürümekte olan bir meyveye benzeterek toplumsal çürüme kavramını alegori
yaparak betimlemiştir.
Esat Selışık
1 yorum:
Güzel bir inceleme.
Yorum Gönder